De Gelderlander plaatste hier een heel mooi artikel over. Lees het hele artikel HIER.

 

Rebelse freule volgend jaar hoofdpersoon in Steengroevetheater
Het leven en de executie van de Achterhoekse freule Judith van Dorth (1747-1799) is het onderwerp van de nieuwe productie van het Steengroevetheater in 2020. De freule werd vandaag exact 220 jaar geleden geëxecuteerd door het vuurpeloton in Winterswijk.

Dolf Ruesink 22 nov. 2019 Laatste update: 07:56

De freule werd gefusilleerd nadat een militaire rechtbank haar ter dood veroordeelde vanwege haar openlijke steun aan de verbannen Oranje’s en opruiende taal tegen de toenmalige Bataafse republiek. Het Steengroevetheater van Winterswijk brengt de freule van 11 tot en met 15 augustus 2020 weer tot leven. In totaal 12.000 bezoekers kunnen de voorstellingen zien. Regisseur Jasper Verheugd noemt het drama De Freule een ‘symfonische rock stone opera’ in de stijl van de Amerikaanse filmmaker Quentin Tarantino.

‘Den 22 sten november 1799 werd het vonnis ten uitvoer gelegd. Een landbouwer bracht Judith van Dorth op een boerenkar naar een drassig terrein nabij het Joods kerkhof. Aan een sergeant gaf zij haar zijden doek met het verzoek deze voor de ogen te binden. De veroordeelde knielde en beval haar ziel aan de hemelse Vader. De zes geweren, die op haar waren gericht, brandden los.

De freule werd door het ‘doodelijke lood’ getroffen, viel neder en werd in de doodskist gelegd. Naar het schijnt, leefde ze nog, want eene hand richtte zich op ten Hemel. Toen een soldaat deze laatste stuiptrekking zag, richtte hij zijn geweer nog één keer. Haar japon vatte daarop vlam, maar werd snel geblust’.

Turbulent
Het turbulente leven van Johanna Magdalena Catharina Judith van Dorth tot Holthuyzen (Warnsveld, 7 mei 1747 – Winterswijk, 22 november 1799) eindigde ruim twee eeuwen geleden voor het vuurpeloton. Ze is de eigenzinnige dochter van een verarmde adellijke familie in het graafschap Zutphen. Judith groeit op in een gezin met geldproblemen. Vader en broer gebruiken hun geweren niet alleen voor de jacht. Moeder beukt met een bijl op de slaapkamerdeur van dochterlief.

De spanningen lopen hoog op als Judith op haar negentiende een verhouding krijgt met de veel oudere advocaat Engelbert Crockceus. Ze wil van huis weglopen. Haar ouders zijn bang dat hun verliefde dochter geprostitueerd wordt en gaan naar de magistraat van Zutphen. Deze geeft toestemming Judith op te sluiten in de ‘Vrouwenbeeterhuys’, een gevangenis in Delft.

Amateur-historicus Hermine Manschot-Tijdink doet uitgebreid onderzoek naar het leven van de opstandige freule. Ze beschrijft het verhaal van de adelijke telg uit ‘een honorabele familie’ in het lijvige boek ‘Een allerneeteligst caracter’. De biografie leest als een roman en ontkracht mythe’s rond de freule.

Geliefd
Na vrijlating uit de gevangenis kunnen Judith en haar broer Gerrit dankzij meerdere erfenissen de havezathe Harreveld kopen. De financiële problemen blijven en schuldeisers staan regelmatig aan de poort. De Van Dorths zijn niet bij iedereen in de regio geliefd.

Een op handen zijnde inval van oranjegezinden vanuit Pruisen zorgt in september 1799 voor grote onrust. Uit angst voor een oranjerevolutie roept de Bataafse Republiek de staat van beleg uit en stuurt soldaten naar de Achterhoek om de vesting Bredevoort te versterken.

Koets
Judith van Dorth rijdt met haar koets door Lichtenvoorde en Groenlo om symphatisanten voor Oranje te vinden. Als bij onlusten een patriot om het leven komt, roept ze dat hij ‘zijn verdiende straf’ heeft gekregen. Een paar dagen later wordt de freule gearresteerd op verdenking van ‘oproerstokerij’. Ze wordt opgesloten in het tuchthuis van Arnhem.

Een militair tribunaal in Winterswijk acht landverraad bewezen en veroordeelt Van Dorth tot de doodstraf. De freule schrijft ’s nachts een aangrijpende afscheidsbrief aan haar goede vriend Christian Casper Stumph, burgemeester van Aalten. ‘Zegt een eeuwig vaarwel aan al mijn bekenden’.

Van Dorth ligt begraven in de N-H kerk van Lichtenvoorde. Bij een restauratie in 1936 kreeg ze daar een nieuwe rustplaats, onder bankje nummer 22. De schoenen en de blinddoek die ze droeg bij de executie kregen een plaats in het Rijksmuseum Amsterdam. Een bewijs van haar historische betekenis.